Nghĩa vụ, quyền của cha, mẹ không trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn quy định tại Điều 82 Luật Hôn nhân gia đình như sau:
1. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi.
2. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.
3. Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở.
Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của người đó.
Như vậy, một bên tuy không trực tiếp nuôi con, nhưng vẫn có quyền thăm nuôi con và bên còn không có quyền ngăn cản, và ngược lại, người cha hoặc mẹ phải tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi dưỡng con, đồng thời thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng theo đúng quy định của pháp luật.
Nếu cha hoặc mẹ cản trở việc nuôi dưỡng thăm nom con, thì hành vi này được xem là một trong những hành vi bạo lực gia đình quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật Phòng, chống bạo lực gia đình năm 2022.
Trường hợp bên không có quyền trực tiếp nuôi con mà bắt con trẻ, đây là hành vi vi phạm pháp luật, người trực tiếp có quyền yêu cầu Toà án xem xét và quyết định việc hạn chế quyền của cha hoặc mẹ đối với con chưa thành niên.
Hành vi trên còn có dấu hiệu của tội chiếm đoạt người dưới 16 tuổi, Căn cứ Điều 153 Bộ Luật hình sự năm 2015 (được sửa đổi bằng Khoản 29 Điều 1 Luật sửa đổi Bộ luật hình sự năm 2017), chi tiết:
– Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc thủ đoạn khác chiếm giữ hoặc giao cho người khác chiếm giữ người dưới 16 tuổi, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm.
Cha hoặc mẹ sau khi ly hôn, không được trao quyền nuôi con, mà có hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc các thủ đoạn khác nhằm bắt con sau khi ly hôn, có thể bị truy cứu truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội chiếm đoạt người dưới 16 tuổi.
Để được thay đổi quyền nuôi con trực tiếp chỉ có cách tự thoả thuận hoặc khởi kiện tại Toà án có thẩm quyền.
Người đang trực tiếp nuôi cón, có quyền yêu cầu Toà án hạn chế quyền của người còn lại, theo quy định tại Điều 85 Luật Hôn nhân gia đình như sau:
Hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
1. Cha, mẹ bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên trong các trường hợp sau đây:
a) Bị kết án về một trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con với lỗi cố ý hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
b) Phá tán tài sản của con;
c) Có lối sống đồi trụy;
d) Xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.
2. Căn cứ vào từng trường hợp cụ thể, Tòa án có thể tự mình hoặc theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức quy định tại Điều 86 của Luật này ra quyết định không cho cha, mẹ trông nom, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con hoặc đại diện theo pháp luật cho con trong thời hạn từ 01 năm đến 05 năm. Tòa án có thể xem xét việc rút ngắn thời hạn này.
