Khi một người được hưởng thừa kế theo di chúc nhưng từ chối nhận di sản theo di chúc, thì phần di sản có liên quan đến người này phải xử lý như thế nào nếu người từ chối nhận di sản cũng chính là một trong những người được thừa kế theo pháp luật?
1. Quyền từ chối nhận di sản thừa kế
Theo quy định tại Điều 609, 610 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì cá nhân có quyền hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật, người thừa kế không là cá nhân có quyền hưởng di sản theo di chúc.
Bên cạnh quyền hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật thì người thừa kế cũng có quyền từ chối nhận di sản.
Điều 620 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định cụ thể:
“1. Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.
2. Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết.
3. Việc từ chối nhận di sản phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản”.
Như vậy, người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản được thừa kế theo di chúc hoặc thừa kế theo pháp luật (trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác). Khi từ chối nhận di sản thì người thừa kế phải lập văn bản từ chối trước thời điểm phân chia di sản.
2. Phần di sản do người thừa kế từ chối nhận sẽ được chia thừa kế theo pháp luật cho những đồng thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất, nếu hàng thừa kế thứ nhất không còn ai thì tính đến hàng thừa kế thứ hai và tương tự như vậy đối với hàng thừa kế thứ ba.
Điều 650 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định những trường hợp thừa kế theo pháp luật như sau:
“1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:
a) Không có di chúc;
b) Di chúc không hợp pháp;
c) Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;
d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
2. Thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây:
a) Phần di sản không được định đoạt trong di chúc;
b) Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật;
c) Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế”.
3. Người đã từ chối nhận di sản theo di chúc không đồng thời mất đi quyền thừa kế theo pháp luật đối với phần di sản đã từ chối nhận khi họ cũng là người thừa kế theo pháp luật.
Bởi lẽ, Bộ luật Dân sự năm 2015 không quy định trường hợp cá nhân đã từ chối nhận di sản theo di chúc thì không được hưởng di sản chia theo pháp luật. Do đó, nếu người thừa kế vì một lý do cá nhân mà từ chối nhận di sản theo di chúc thì họ vẫn có quyền được thừa kế theo pháp luật đối với di sản đã từ chối đó (nếu người thừa kế theo di chúc cũng là một trong những người được thừa kế theo pháp luật).
Như vậy, căn cứ Điều 620 Bộ luật Dân sự năm 2015 về quyền từ chối nhận di sản, khi người thừa kế theo di chúc (đồng thời là một trong những người được thừa kế theo pháp luật) từ chối nhận di sản theo di chúc thì trong văn bản từ chối nhận di sản phải nêu rõ nội dung có hay không việc từ chối trong trường hợp phần di sản bị từ chối được chia theo pháp luật nhằm đảm bảo quyền lợi của các bên liên quan cũng như tránh phát sinh những vấn đề tranh chấp về sau./.